فرایند رشد و تغییرات رشدی

رشد و تغییرات رشدی؛ به دگردیسی‌های پشت سرهم و منظمی که از زمان انعقاد نطفه، تولد تا زمان مرگ پدید می‌آید گفته می‌شود. تغییرات رشدی در ابعاد و جنبه‌های مختلف جسمانی، عاطفی، شناختی و اجتماعی به وجود می‌آیند و از الگوی منظمی پیروی می‌کند، همچنین در طول زندگی افراد تاثیر می‌گذارد . رسش و یادگیری دو بعد رشد می‌باشد.

فرایند رشد و تحول در فرد

رشد و تحول تغييراتي است؛ كه به شكل تدريجي و منظم و مستمر در طول زندگي ارگانيسم، از لحظه انعقاد نطفه تا لحظه مرگ رخ مي‌دهد.

فرایند رشد به صورت مرحله‌ای و پیوسته می‌باشد و به هشت دوره نوباوگی، نوپایی، کودکی، نوجوانی، جوانی، بزرگسالی، میان‌سالی، پیری تقسیم بندی می‌شود. رشد ابعاد مختلفی دارد و فرایندی کل‌گرا می‌باشد. از مهم‌ترین ابعاد رشد از دیدگاه روان‌شناختی می‌توان به ادراک، زبان، یادگیری، تفکر و حرکت اشاره نمود.

پختگی یا رسش

پختگي يا رسش جنبه ديگری از رشد است و به تحقق كم و بيش خودكار توانايي بالقوه زيستي، طبق يک نظم تعيين شده و برگشت ناپذير، وابسته است. به عبارت ديگر پختگي يعني تحقق الگوهای رفتاری؛ الگوهايي كه ژنتيک برنامه‌ريزی كرده است.

یادگیری

يادگيری بُعد ديگری از رشد است. يادگيری يعني ايجاد تغيير نسبتا پايدار در رفتار يا توان رفتاری كه حاصل تجربه است و نمي‌توان آن را به حالت‌های موقت بدن مانند آن چه بر اثر بيماری، خستگي يا مصرف دارو پديد مي‌آيد، نسبت داد.

مبانی زیستی و محیطی رشد

اغلب خصوصيات جسماني و رواني به وسيله سلول های جنسي والدين به فرزندان منتقل مي‌شوند. انتقال اين صفات جنبه ارثي و ژنتيک دارد. دانشي كه از چگونگي انتقال صفات و ويژگي‌های ارثي سخن مي‌گويد، توارث يا ژنتيک خوانده مي‌شود.

کروموزوم

بدن هر انسان بالغی از سلول تشکیل شده است.در قسمت میانی سلول، هسته قرار دارد. داخل هسته ،رشته‌هایی وجود دارد که خاصیت رنگ پذیری دارند وبه همین دلیل به نام کروموزوم معروف‌اند.

در هر یک از یاخته‌های انسان 46 کروموزوم که 23 جفت هستند، وجود دارد. تعداد کروموزوم‌ها در کلیه سلول‌های ارگانیسم تمام افراد به استثنای سلول‌های جنسی یکسان است.

ویژگی‌های ژن

در كروموزوم‌ها، عناصر شيميايي به نام ژن وجود دارد كه عامل اساسي انتقال وراثت هستند. اين ژن‌ها بر روی كروموزوم‌ها به صورت دانه‌های تسبيح در كنار هم قرار گرفته‌اند.

ژن‌ها نه تنها در رشد ميكروارگانيسم‌ها دخالت داشته و موجب واكنش‌های بيوشيميايي وآنزيمي مي‌شوند بلكه در ايجاد تفاوت‌های فردی نيز نقش بسيار پر اهميتي را ايفا مي‌كنند. ژن‌ها از تركيبات شيميايي پيچيده و نوعي اسيد به نام اسيد دی اكسيد ريبو نوكلئيک كه مخفف آن DNA است، تشكيل شده‌اند.

محیط

باید به این نکته توجه داشت که تمام صفات جسمانی و روانی، نتیجه کنش متقابل و دایمی دو عامل ارث و محیط هستند. عواملی که پیرامون موجود زنده را احاطه کرده‌اند، می‌توانند همیشه باعث تحریک یا کاهش امکانات ژنتیکی فرد شوند. نوزاد، بعد از تولد وارد محیط خارجی می‌شود که از محیط رحم مادر وسیع‌تر است و دارای تنوع بیشتری می‌باشد. چنین فضایی سرشار از عوامل گوناگون مادی و اجتماعی و فرهنگی است. این فضا‌ها می‌تواند باعث عادت‌های عصبی و یا تسکین دهنده در کودک شود.

عوامل محیطی و موثر در جریان رشد

• تغذيه
• هوای آزاد و نور خورشيد
• بيماری و آسيب
• وضع خانوادگي

ابعاد اساسی رشد

• رشد و تحول جسمی حرکتی
•  تحول کلامی
• رشد شناختی
• فراشناخت از منظر کارکردهای اجرایی
•  رشد روانی-اجتماعی
•  روانی-جنسی
•  عاطفی
• نظریه رشد اخلاقی

در ادامه مقالات به بررسی ابعاد اساسی رشد در سنین مختلف از نوزادی تا نوجوانی، رشد شخصیت کودک می‌پردازیم. با ما همراه باشید و از مقالات علمی استفاده نمایید. شرکت پرستاری و توانبخشی حامیان همراه در جهت آگاهی شما عزیزان در مورد شناخت کودک، سالمند و بیمار تمام تلاش خود را به کار بسته تا جدیدترین مقالات علمی را برای شما حاضر نماید.

نویسنده کارشناس ارشد روانشناسی کودکان استثنایی و مشاوره

شهبازی (M.SH)