نکات ایمنی برای حفظ سلامت سالمندان
اصول رعایت نکات ایمنی برای حفظ سلامت سالمندان؛ ورود به سن سالمندی برخلاف تصور عمومی لزوما به معنای ناتوانی و تبدیل شدن به کلکسیونی از بیماری‌ها نیست. اگر سالم زندگی کردن و توجه به پیشگیری و مراقبت‌های لازم و ضروری مربوط به این دوران برای هر کدام از ما حائز اهمیت باشد، پدیده سالمندی عبور از یک دوران از زندگی و وارد شدن به دوران دیگر می‌باشد.
ایمنی در حفظ سلامت سالمندان
در این مقاله به مقوله نکات ایمنی برای حفظ سلامت سالمندان عزیز می‌پردازیم. امید است با مطالعه و به کار بردن نکات ایمنی، موجبات سلامت سالمند عزیزتان فراهم آورید.
با توجه به اینکه فرآیند پیری و سالمندی، همراه با کاهش ظرفیت‌های فیزیولوژیکی، کاهش عملکرد حرکتی سالمندان و همچنین ابتلا به مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی است، ولی با استفاده از راهکارهای پیشگیری کننده می‌توان نقش مهمی در جلوگیری از ترس از پیری و بروز مشکلات احتمالی برداشت.
سقوط و زمین خوردن سالمند
یکی از نکات ایمنی برای حفظ سلامت سالمندان سقوط و زمین افتادن می‌باشد. سقوط یکی از مسائل مهم و قابل توجهی است که بیش از ۳۰ درصد سالمندان آن را تجربه می‌کنند. در این میان بیش از ۲۰ درصد دچار شکستگی استخوان در ناحیه ران، لگن، ساعد و بازو می‌شوند. متاسفانه در فرایند شکستگی اندام‌های ذکر شده بسیاری از بیماران زمین گیر شده و در موارد حادتر موجب فوت سالمند می‌گردد.
با توجه به این که بسیاری از سالمندان بر اثر سقوط که غالب آن در منزل اتفاق می‌افتد، فراهم کردن شرایط و نکات ایمنی برای حفظ سلامت سالمندان بسیار مهم می‌باشد. در این رابطه با ایمن سازی و تغییرات جزئی در بعضی از شرایط و وضعیت محیط زندگی سالمندان و راهکارهایی برای مراقبت بیشتر از سالمندان می‌توان از شکستگی‌های سالمند جلوگیری نمود.
دلایل سقوط سالمندان
اختلال در تعادل، کاهش حرکت و ضعف عضلانی-اسکلتی، مصرف داروهای خواب‌آور و روان‌گردان، مشکلات بینایی، بی‌اختیاری ادراری، سرگیجه و افت فشارخون، وجود بیماری‌های آلزایمر و افسردگی، سکته مغزی و تشنج، کمبود ویتامین D و کلسیم از عوامل فیزیکی مهم و موثر در سقوط سالمندان می‌باشد. در کنار عوامل ذکر شده شرایط محیطی نیز می‌تواند زمین خوردن سالمندان را تشدید کند. مواردی مثل، پله‌های غیراستاندارد و ناامن، نورکم محیط، فرش لغزنده، سطح ناهموار کفش نامناسب، کف پوش و سرامیک نامناسب و لغزنده تاثیر بسزایی دارد.
ایمن سازی راه پله‌ها
با توجه به این که پله‌های داخل و خارج ساختمان از عوامل اصلی سقوط سالمندان هستند اما، با انجام اقداماتی پیشگیرانه می‌توانید در مسیر جلوگیری از بروز مشکل به نکات ایمنی برای حفظ سلامت سالمندان موارد مطرح را رعایت بفرمایید. اگر در شرایطی امکان استفاده از تمام توصیه‌ها و راهکارها مقدور نبود با به کارگرفتن حتی چند مورد نیز می‌تواند باعث کاهش ریسک شکستگی برای سالمند خود شوید.
عرض محل قرار گرفتن پا در پله استاندارد، حداقل ۳۰ سانتی‌متر و ارتفاع هر پله کمتر از ۱۷ سانتی‌متر باشد. حداکثر پله‌ها بین دو پاگرد، بیشتر از ۱۲ پله نباشد. ابعاد پاگرد نیز نباید کمتر از ۱۲۰ سانتی‌متر طول و ۱۲۰ سانتی‌متر عرض باشد.(روانشناسی سالمندان ایران-احمد علامه فلسفی-1330)
نصب علائم حسی در کف
قبل از شروع پله‌ها، متمایز کردن پله اول و آخر با نصب شبرنگ، استفاده از دستگیره‌های حمایتی در ارتفاع ۹۰ سانتی‌متری از کف در دوطرف پله‌ها و نرده‌ها و همچنین تداوم آن ۳۰ سانتی‌متر قبل از پله اول و بعد از پله آخر سفارش می‌شود. بهتر است قطر استاندارد میله حمایتی ۴/۵ تا ۴ سانتی متر باشد. کف پوش و موکت مورد استفاده در پله‌ها نیز باید در جای خود توسط پیچ یا میله بست ثابت شوند.
اطمینان حاصل کنید کف پله‌های ورودی ساختمان گود یا نا تراز نباشد که موجب جمع شدن آن گردد. استفاده از لامپ با نور کافی و یکنواخت پله‌ها از ضروریات اصلی نکات ایمنی برای حفظ سلامت سالمندان و جلوگیری از سقوط است. از گذاشتن کمد، دوچرخه و یا وسایل اضافی در راه پله‌ها، که محل تردد برای سالمندان است، حتماخودداری کنید. همچنین کلید برق در ابتدا و انتهای پله‌ها وجود داشته باشد.
سرویس بهداشتی و حمام
استفاده از کف پوش‌های غیر استاندارد و نورکم، سرویس‌های بهداشتی و حمام را به محلی پر خطر برای سالمند تنها در منزل تبدیل می‌کند. استفاده از کف پوش‌های غیر لغزنده بسیار مهم است. در صورت ممکن قفل در حمام حذف گردد یا قفل درب حمام از دو طرف قابل باز شدن باشد.
نصب توالت فرنگی با ارتفاع ۴۵ سانتی‌متر از کف و فاصله ۳۰ سانتی‌متری از دیوار به همراه دستگیره حمایتی در ارتفاع ۷۰ سانتی‌متری در کنار توالت و ۲۰ سانتی‌متر جلوتر از توالت برای سالمندان بسیار حائز اهمیت است.(روانشناسی سالمندان ایران-احمد علامه فلسفی-1330)
ایمن سازی حمام و توالت
از نکات ایمنی برای حفظ سلامت سالمندان، نصب دستگیره پشتی درب توالت در ارتفاع ۹۰ سانتی‌متری، نصب زنگ خطر در ارتفاع ۴۰ سانتی‌متری از کف حمام یا سرویس بهداشتی می‌باشد. همچنین باز شدن درب سرویس‌های بهداشتی به طرف بیرون، استانداردسازی روشنایی این مکان‌ها، نصب صندلی ثابت برای سالمند در حمام و متمایز بودن رنگ آن از دیوار، استفاده از دمپایی سالم و غیر مستعمل از دیگر اقدامات موثر است.
حتی الامکان از وان استفاده نشود پله و موانع داخل حمام نیز حذف شود. از دوش دستی استفاده شود در زیر دوش از کف‌پوش پلاستیکی چسبنده و مکش‌دار استفاده کنید. شیر آب سرد و گرم مجهز به سنسور حرارتی باشد. اگر سالمند دچار اختلال در تعادل است تا حد امکان تنها استحمام نکند و فردی او را همراهی کند.
اتاق خواب استاندارد برای سالمندان
اتاق خواب تاثیر زیادی در بهبود سلامت روان و کیفیت خواب سالمندان دارد. همچنین اتاق خواب می‌تواند یکی از محل‌هایی که سقوط سالمندان در آن اتفاق می‌افتد باشد. لازم است شرایط ایمنی در اتاق خواب بازبینی شده و مناسب سازی شود. تنظیم دمای اتاق خواب حداقل روی ۱۸ درجه سانتی‌گراد، نصب تخت در ارتفاع ۴۵ تا ۴۰ سانتی‌متری از کف اتاق و وجود نور کافی از نوع طبیعی و الکتریکی لازم می‌باشد.
کلید برق
یکی دیگر از نکات ایمنی برای حفظ سلامت سالمندان، کلید برق باید نزدیک در و در کنار تخت وجود داشته باشد. کلیدهای برق در موقع تاریکی قابل رویت باشند، می‌توان از برچسب شبرنگ یا کلیدهای چراغ‌دار استفاده کرد. کف اتاق خواب سالمند کاملا پوشیده از فرش یا قالیچه باشد، در پشت قالیچه‌ها می‌توان از چسب دوطرفه استفاده کرد و در صورتی‌که پایداری لازم به وجود نیامد، حتما قالیچه‌های لغزنده جمع گردند. مرتب نگه‌داشتن اتاق و نبودن سیم تلفن و غیره زیردست و پای سالمند بسیار مهم است. استفاده از عایق‌های صوتی برای داشتن خواب بهتر نیز توصیه می‌گردد.
استانداردهای مناسب سالمندان در فضای خانه
اگر سالمندی در منزل دارید از بی‌نظمی در خانه جلوگیری نمایید که بیشتر اوقات باعث دردسر می‌شود. وسایل خانه، سیم‌های تلفن، برق، تلویزیون، کامپیوتر، لب تاب و سیم‌های لوازم برقی دیگر نیز می‌تواند باعث آسیب برای سالمند باشد.
عرض درهای ساختمان بیشتر از ۸۲ سانتی‌متر باشد و آستانه در لبه پایینی چارچوب درب حذف یا کمتر از ۲ سانتی‌متر باشد. اگر ارتفاع آن بیش از ۲ سانتی‌متر است، توصیه می‌گردد، مثل رمپ‌هایی با شیب ۵۰ درصد اصلاح شود. بهتر است از قالیچه‌های لغزنده در کف اتاق استفاده نشود و در صورت به کار گرفتن آنها، ترمز فرش روی آنها نصب گردد. دسترسی به تلفن برای سالمندان آسان باشد. اگر سالمند دچار اختلال بینایی، شناختی و حافظه است متمایزسازی چارچوب‌ها و درها با استفاده از رنگ بسیار موثر است. استفاده از دمپایی مناسب و غیر لغزنده به جای جوراب یا پابرهنه راه رفتن که مانع لغزش می‌شود توصیه می‌گردد.
آشپزخانه سالمندی
از دیگر نکات ایمنی برای حفظ سلامت سالمندان ایمن سازی آشپزخانه، جهت ایمنی و حفظ سلامت سالمندان و جلوگیری از حوادث است. برای سالمندانی که دچار اختلال تعادل و مشکل شناختی و حافظه هستند بسیار ضروری است که آشپزخانه خود را ایمن‌سازی نمایند. نصب کپسول آتش‌نشانی در آشپزخانه یا در یک نقطه راحت و قابل دسترس خانه، استفاده از اجاق گاز برقی یا گاز پیلوتی و همچنین تمیز و خشک بودن سرامیک کف از قطرات آب و روغن، مانع از سرخوردن سالمند می‌شود.
توصیه می‌شود دسته قابلمه و تابه‌ها در روی اجاق گاز به سمت دیوار باشند. اگر سالمند توان آشپزی دارد مراقب باشید روی اجاق گاز خم نشود و از پوشیدن لباس با آستین گشاد و بلند در هنگام آشپزی خودداری کند.
سخن نویسنده
ایمن ماندن در خانه می‌تواند به عزیزان سالخورده شما کمک کند تا استقلال و کیفیت زندگی خود را حفظ کنند. پیشگیری از زمین خوردن که علت اصلی مرگ و میر و صدمات جدی در جمعیت سالمند است، کلید زندگی طولانی و شاد در خانه است. دو عامل اصلی، شخصی و محیطی، در خطر سقوط سالمندان نقش بسزایی دارند. در صورتی‌که نیاز به خدمات توانبخشی برای افراد معلول و یا سالمند عزیزتان دارید با کارشناسان ما تماس حاصل فرمایید.
عوامل شخصی شامل ضعف عضلانی، مشکلات تعادل، محدودیت دید و برخی داروها است عوامل محیطی عبارتند از: خطرات خانه مانند: فرش لغزنده، نور ضعیف(به ویژه در پله‌ها) و فقدان نرده پله یا میله‌های دستگیره در حمام، توالت و مسیرهای تردد.
نکات ایمنی در خانه برای سالمندان
به منظور کمک به ایمن نگه داشتن سالمندان در خانه و در حال حرکت، این نکات و حقایق ایمنی سالمندان را بیاموزید:
روی تعادل تمرکز کنید. برای حفظ قدرت به طور منظم ورزش کنید و بعد از غذا خوردن، نشستن یا دراز کشیدن به آرامی بلند شوید تا از سرگیجه و از دست دادن تعادل جلوگیری کنید.
داروهای مناسب با تجویز پزشک مصرف کنید. استفاده نادرست از دارو می‌تواند مشکلات ایمنی جدی ایجاد کند. تاریخ انقضای دارو را در تمام داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه بررسی کنید و تمام دستورالعمل ها را دنبال کنید.
داروها را در جای مناسب نگهداری کنید. بهتر است دارو را در ظرف اصلی خود نگهداری نمایید، اما اگر باید دارو را به ظرف جدید منتقل کنید، نام دارو، دوز و تاریخ انقضا را به وضوح روی آن برچسب بزنید.
دسترسی آسان به شماره‌های اضطراری داشته باشید. حتما شماره‌های اضطراری را به عنوان مخاطبین روی تلفن همراه خود نیز اضافه کنید.
از دستگاه زنگ هشدار استفاده کنید. در صورت سقوط و برخاستن از یک دستگاه زنگ هشدار استفاده کنید.
معاینه سالانه چشم را انجام دهید. اطمینان حاصل کنید که نسخه عینک شما به روز است و هیچ شرایطی ندارید که بینایی شما را محدود کند.
با احتیاط، آرام و بدون اضطراب رانندگی کنید. اگر در شما یا عزیزتان توانایی‌های رانندگی کاهش پیدا کرده، روش‌های جایگزینی از حمل و نقل را در نظر بگیرید. این تصمیم اگرچه دشوار است، اما می‌تواند جان شما و دیگر افراد را نجات دهد.
موسسه خدمات پرستاری از سالمند در منزل، نیکو حامیان ایرانیان آماده پاسخگویی به سوالات شما عزایزان جهت ارتقا سلامت جسم و روان سالمند عزیزتان می‌باشد.
نویسنده: کارشناس ارشد مشاوره و روانشناسی مرتضی شهبازی
