ارتقاء سلامت ذهنی و عاطفی در سالمندان

درمان اضطراب (استرس)؛ اگرچه با افزایش سن، مخاطرات سلامتی، افزایش می‌یابد، اضطراب یک امر حتمی در نتیجه سالمندی نمی‌باشد. اضطراب از منابع مختلفی شامل منابع جسمی، محیطی و موقعیتی ناشی می‌شود. حوادث اضطراب آور، از مشاجرات کوچک روزانه تا تغییرات بزرگ در زندگی مثل مرگ همسر باعث دشواری‌های عاطفی در سالمندان می‌شود. به علاوه اضطراب می‌تواند در پاسخ به فقدان استراحت یا خستگی جسمی باشد. مقدار یا نوع اضطراب آنقدر اهمیت ندارد، ولی دستورات اختصاصی فردی در جهت مقابله با اضطراب و توانایی فردی در جهت مقابله با اضطراب و توانایی فرد در مقابله وی با استرسورها (موارد اضطراب و یا تنش‌زا) مهم می‌باشد. در این راستا سالمند می‌تواند با مراجعه به روانشناس و استفاده از خدمات مشاوره به سطح سلامت روان بازگردد.

منابع استرس‌زا برای سالمند

کارکنان بهداشتی باید، منابع استرس‌زا، عکس‌العمل فرد نسبت به اضطراب و قدرت مقابله شخصی وی را مورد توجه و ارزیابی قرار دهند. این اطلاعات را می‌توان در مواقع اضطراب آور شایع و روش‌های رایج مقابله با آن بدست آورد. این اطلاعات را می‌توان در مواقع ملاقات با فرد سالمند و پرسش از وی درباره موارد اضطراب آور شایع و روش‌های رایج مقابله با آن به دست آورد. علاوه بر آن در جمع آوری اطلاعات مواردی نظیر، تاریخچه اجتماعی، دستگاه‌های حمایتی، تاریخچه روانی، عادات بهداشتی، داروهای رایج مصرف شده، ظاهر عمومی و معاینات فیزیکی و آزمایشات تشخیصی جهت بررسی علل پزشکی مشکلات موجود، نیز باید در نظر گرفته شود.

روش‌های درمان اضطراب که در همه موارد و برای هر فردی به کار رود، وجود ندارد. کلید موفقیت در درمان اضطراب طرح‌ریزی برنامه مراقبتی به طور اختصاصی برای هر فرد به صورت اختصاصی می‌باشد.

تشخیص منابع استرس‌زا

چنانچه منابع استرس تا تشخیص داده شود، کارکنان بهداشتی باید به مددجو در اجتناب از این موارد، آگاهی نسبت به آن‌ها و یا مقابله با آن‌ها کمک کنند.
در زیر لیستی از عواملی که در درمان اضطراب باید مورد توجه قرار گیرد آمده است.
۱) هر نوع درمان دارویی و یا بیماری باید مورد توجه قرار گیرد و در صورت نیاز به پزشک ارجاع شود.
۲) اگر اضطراب حاد وجود داشته باشد، ممکن است انجام درمان‌های دارویی و یا ارجاع به یک متخصص نیاز باشد.
۳) در صورتی که سالمندی از روش‌های مقابله‌ای منفی استفاده می‌کند، باید به وی در تشخیص و کاربرد روش‌های مقابله‌ای مثبت کمک شود که این روش‌ها موجب آرامش وی می‌گردد.
۴) چنانکه سالمند عادات بهداشتی غلط دارد، باید وی را در اصلاح عادات بهداشتی یاری داد.

از جمله نکات مهم که باید مورد ملاحظه واقع گردد:

1. داشتن یک رژیم غذایی بهداشتی
2. داشتن فعالیت فیزیکی منظم
3. ترک سیگار
4. داشتن استراحت و خواب کافی

۵) اگر استرس به فقدان سیستم حمایتی مربوط شود، می‌توان فرد سالمند را در شناختن منابع حمایتی در بین دوستان و خانواده یاری رساند یا اینکه وی را به گروه حمایتی مناسب مانند (انجمن سالمندان یا سایر گروه‌های دیگر) ارجاع داد.

۶) اگر منابع اضطراب‌آور (استرسورها) موجب سفتی عضلانی شده‌اند، باید تمرینات مناسب کششی را اجرا کنند و یا از ماساژ درمانی و درمان‌های فیزیکی مناسب بهره‌مند گردند.
۷) اگر نمی‌توان از منابع اضطراب‌آور اجتناب کرد، می‌توان از روش‌های آرام سازی استفاده نمود. روش‌های آرام بخشی متنوعی وجود دارد مانند: تمدد اعصاب، یوگا، ماساژ درمانی، آرام سازی پیش‌رونده عمیق عضلات، درمان اتوژنیک و تنفس دیافراگمی.

توضیح تکمیلی

سه درمان آخر جهت یادگیری آسان هستند و مددجو فورا می‌تواند بدون صرف هزینه یا وسایل اضافی آنها را به کار ببرد. یکی از روش‌های مقابله با استرس، استفاده از تمرینات آرام‌سازی یا ریلکس سازی عضلات می‌باشد.

نتیجه‌گیری

موفقیت در درمان استرس فرآیندی است که دوره طولانی از زمان را صرف می‌کند. معمولاً سالمندان از چندین استرسور (منابع اضطراب آور یا محرک) رنج می‌برند و بنابراین نیازمند روش‌های مختلف درمانی می‌باشند. تشویق افراد و پیگیری منظم تمرینات در پیشرفت سیر درمان مفید واقع خواهد شد.

نویسنده کارشناس ارشد مشاوره شهبازی

m.sh