رشد و تغییرات رشدی؛ به دگردیسی‌های پشت سرهم و منظمی که از زمان انعقاد نطفه، تولد تا زمان مرگ پدید می‌آید گفته می‌شود. رشد و تغییرات رشدی در ابعاد و جنبه‌های مختلف جسمانی، عاطفی، شناختی و اجتماعی به وجود می‌آیند و از الگوی منظمی پیروی می‌کند، همچنین در طول زندگی افراد تاثیر می‌گذارد. رسش و یادگیری دو بعد رشد هستند.
رشد هوش اخلاقی کودک را از اینجا مطالعه نمایید.
فرایند رشد و تحول در فرد، الگوی رشد کودک
فرایند رشد و تحول در فرد
رشد و تحول تغییراتی است؛ که به شکل تدریجی و منظم و مستمر در طول زندگي ارگانيسم، از لحظه انعقاد نطفه تا لحظه مرگ رخ می‌دهد.
خدمات پرستاری از کودک در منزل را از اینجا مطالعه کنید.
فرایند رشد به صورت مرحله‌ای و پیوسته است و به هشت دوره نوباوگی، نوپایی، کودکی، نوجوانی، جوانی، بزرگسالی، میان‌سالی، پیری تقسیم‌بندی می‌شود. رشد ابعاد مختلفی دارد و فرایندی کل‌گرا است. از مهم‌ترین ابعاد رشد از دیدگاه روان‌شناختی می‌توان به ادراک، زبان، یادگیری، تفکر و حرکت اشاره نمود.
الگوهای ژنتیکی رشد
پختگی یا رسش
پختگي يا رسش جنبه ديگری از رشد و تغییرات رشدی است و به تحقق كم و بيش خودكار توانايي بالقوه زيستي، طبق يک نظم تعيين شده و برگشت ناپذير، وابسته است. به عبارت ديگر پختگي يعني تحقق الگوهای رفتاری؛ الگوهايي كه ژنتيک برنامه‌ريزی كرده است.
یادگیری
يادگيری بُعد ديگری از رشد و تغییرات رشدی است. يادگيری يعني ايجاد تغيير نسبتا پايدار در رفتار يا توان رفتاری كه حاصل تجربه است و نمي‌توان آن را به حالت‌های موقت بدن مانند آن چه بر اثر بيماری، خستگي يا مصرف دارو پديد مي‌آيد، نسبت داد.
مبانی زیستی و محیطی رشد
اغلب خصوصیات جسمانی و روانی به وسیله سلول‌های جنسی والدین به فرزندان منتقل می‌شوند. انتقال این صفات جنبه ارثی و ژنتیک دارد. دانشی که از چگونگی انتقال صفات و ويژگی‌های ارثی سخن می‌گوید، توارث یا ژنتیک خوانده می‌شود.
کروموزوم
بدن هر انسان بالغی از سلول تشکیل شده است. در قسمت میانی سلول، هسته قرار دارد. داخل هسته، رشته‌هایی وجود دارد که خاصیت رنگ‌پذیری دارند و به همین دلیل به نام کروموزوم معروف هستند.
در هر یک از یاخته‌های انسان 46 کروموزوم که 23 جفت هستند، وجود دارد. تعداد کروموزوم‌ها در کلیه سلول‌های ارگانیسم تمام افراد به استثنای سلول‌های جنسی یکسان است.
تعداد کروموزوم‌ها در کلیه سلول‌های ارگانیسم
ویژگی‌های ژن
در كروموزوم‌ها، عناصر شيميايي به نام ژن وجود دارد كه عامل اساسي انتقال وراثت هستند. اين ژن‌ها بر روی كروموزوم‌ها به صورت دانه‌های تسبيح در كنار هم قرار گرفته‌اند.
ژن‌ها نه تنها در رشد ميكروارگانيسم‌ها دخالت داشته و موجب واكنش‌های بيوشيميايي و آنزيمي می‌شوند بلكه در ایجاد تفاوت‌های فردی نيز نقش بسيار پر اهميتي را ایفا می‌كنند. ژن‌ها از تركیبات شيميايي پيچيده و نوعي اسيد به نام، اسيد دی اكسيد ريبو نوكلئيک كه مخفف آن DNA است، تشكيل شده‌اند.
شناسایی رفتارهای کودکان خردسال را از اینجا بخوانید.
محیط
عوامل محیطی در فرایند رشد
باید به این نکته توجه داشت که تمام صفات جسمانی و روانی، نتیجه کنش متقابل و دایمی دو عامل ارث و محیط هستند. عواملی که پیرامون موجود زنده را احاطه کرده‌اند، می‌توانند همیشه باعث تحریک یا کاهش امکانات ژنتیکی فرد شوند.
نوزاد، بعد از تولد وارد محیط خارجی می‌شود که از محیط رحم مادر وسیع‌تر است و دارای تنوع بیشتری است. چنین فضایی سرشار از عوامل گوناگون مادی و اجتماعی و فرهنگی است. این فضا‌ها می‌تواند باعث عادت‌های عصبی و یا تسکین دهنده در کودک شود.
عوامل محیطی و موثر در جریان رشد
- تغذيه
- هوای آزاد و نور خورشيد
- بيماری و آسيب
- وضع خانوادگي
ابعاد اساسی رشد
- رشد و تحول جسمی حرکتی
- تحول کلامی
- رشد شناختی
- فراشناخت از منظر کارکردهای اجرایی
- رشد روانی-اجتماعی
- روانی-جنسی
- عاطفی
- نظریه رشد اخلاقی
نتیجه‌گیری
در این مقاله به رشد و تغییرات رشدی پرداخته شد و ادامه مقالات به بررسی ابعاد اساسی رشد در سنین مختلف از نوزادی تا نوجوانی، رشد شخصیت کودک می‌پردازیم. با ما همراه شوید و از مقالات علمی استفاده نمایید.
شرکت پرستاری و توانبخشی حامیان همراه در جهت آگاهی شما عزیزان در مورد شناخت کودک، سالمند و بیمار تمام تلاش خود را به کار بسته تا جدیدترین مقالات علمی را برای شما حاضر نماید.
نویسنده مشاور و روان‌درمانگر مرتضی شهبازی