آموزش مهارت‌های اجتماعی کودکان با نقص توجه/ بیش‌فعالی(ADHD)
آیا کودکان ADHA به دلیل نقص‌توجه/بیش‌فعالی در مهارت‌های اجتماعی و ارتباط با همسالان مشکل دارند؟ آیا به‌دنبال راه‌های آموزش مؤثر برای بهبود مهارت‌های اجتماعی کودکان ADHD با نقص‌توجه/ بیش‌فعالی هستید؟ روش‌های آموزش کودکان استثنایی را فرا بگیرید.
در این مقاله به بررسی روش آموزش حل مسئله خانواده محور برای بهبود مهارت‌های اجتماعی کودکان می‌پردازیم و کشف خواهیم کرد که چگونه می‌توان با پروتکل آموزشی شور(2000)، به کودکان کمک کرد تا تعاملات اجتماعی بهتری تجربه نمایند.
مرتضی شهبازی مشاور و رواندرمانگر، تخصص روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی.
اختلال نقص توجه/ بیش‌فعالی در کودکان(ADHD)
اختلال نقص‌توجه/بیش فعالی، شایعترین اختلال عصبی رفتاری
از میان اختلال‌های دوره‌ی کودکی، اختلال نارسایی توجه/فزون‌کنشی، شایعترین اختلال عصبی- رفتاری است که در دوره‌ی کودکی قبل از هفت سالگی تشخیص داده می‌شود(انجمن روانپزشکی آمریکا، 2000؛ به نقل از کاواکسی و همکاران، 2012).
به عقیده‌ی مونتگو مریومونس(2002)، این اختلال، یکی از شایعترین اختلالات عصبی _ رشدی است. معمولاً نشانه‌های اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در اوایل زندگی کودک و سنین پیش دبستانی ظاهر می‌شوند و اغلب نشانه‌های آن تا پایان کودکی و نوجوانی و در هفتاد درصد از موارد تا بزرگسالی ادامه می‌یابد(برجعلی و همکاران، 1390).
PDF مقاله کودکان کم‌توان ذهنی را از اینجا دانلود کنید.
انواع اختلال بیش‌فعالی ADHD
این اختلال با سه زیر نوع اختلال نقص توجه، فزون‌کنشی– تکانش‌گری و زیر نوع مرکب مشخص می‌شود. هر یک از دو نوع این اختلال بر حسب چند ملاک رفتاری تعیین می‌شوند.
نارسایی توجه با رفتارهایی همچون بی‌دقتی، فراموش‌کاری در فعالیت‌های روزمره و سایر مشکلات مربوط به توجه مشخص می‌شود(هالجین و ویتبورن 2003 ؛به نقل از برجعلی وهمکاران، 1390).
اختلال نقص توجه/فزون‌کنشی یکی از شایعترین اختلالات دوران کودکی است که در دسته اختلال، تحولی قرار دارد و نشانگان اصلی از نظر بالینی، کمبود توجه و فعالیت بیش از حد است.
طبق گزارش پنجمین( DSMI) مجموعه تشخیصی و آماری انجمن روانپزشکی آمریکا تخمین زده می‌شود حدود 5% کودکان و حدود ۲/۵٪ بزرگسالان اختلال کمبود توجه/فزون‌کنشی دارند(کاپلان و سادوک، ۱۳۹۸). برای آموزش مهارت‌های اجتماعی کودکان ADHD با ما همراه شوید.
روش‌های آموزش حل مسئله خانواده محور
انواع روش‌های آموزش حل مسئله خانواده محور
روش‌های آموزش حل مسئله نه تنها مهارت‌های اجتماعی کودکان ADHD با نقص توجه/بیش‌فعالی را ارتقا می‌دهند، بلکه به والدین این امکان را می‌دهند که در فرآیند یادگیری کودکان نقش فعالی بگذارند.
با پیروی از روش شور(2000) خانواده‌ها می‌توانند به عنوان تیم‌های آموزشی عمل کنند و از طریق تمرینات هدفمند، مهارت‌های اجتماعی لازم را به فرزندان خود منتقل کنند.
اگر به دنبال راهکارهای ثابت شده‌ای هستید که به فرزندتان کمک کند در جمع‌های اجتماعی احساس راحتی کند و بتواند با دیگران بهتر ارتباط برقرار نماید، این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.
روش‌ها و تکنیک‌هایی که در اینجا معرفی می‌شوند، می‌توانند زندگی اجتماعی کودکان شما را به طور چشمگیری بهبود بخشند.
در صورت نیاز به پروتکل آموزشی، آموزش حل مسئله خانواده محور شور 2000 در 10 جلسه، با 09123668130 تماس حاصل فرمایید(جهت دانشجویان، روانشناسان و مشاورین این حوزه).
مشکل مهارت‌های اجتماعی کودکان دارای نقص توجه
مهارت‌های اجتماعی یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت و خوشبختی کودکان در زندگی آینده آن‌ها به شمار می‌رود. کودکان دارای نقص توجه و فزون کنشی ممکن است در برقراری ارتباط با همسالان خود با دشواری مواجه شوند.
از این رو، آموزش این مهارت‌ها باید در اولویت قرار گیرد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مداخلات آموزشی خانواده محور می‌توانند تأثیر مثبتی بر بهبود این مهارت‌ها بگذارند.
آموزش حل مسئله در محیط خانواده، رویکردی نوین است که می‌تواند به کودکان کمک کند تا در شرایط اجتماعی مختلف با اعتماد به نفس بیشتری عمل کنند.
این روش به والدین اجازه می‌دهد تا به‌عنوان مربیانی فعال در فرایند یادگیری فرزندان خود عمل کنند و مشکلات اجتماعی کودکان را از طریق مشارکت‌های خانواده محور حل نمایند.
تکنیک‌های حل مسئله خانواده محور
روش‌های آموزش حل مسئله خانواده محور، شامل مجموعه‌ای از تکنیک‌ها و استراتژی‌ها است که در آن خانواده‌ها به‌عنوان محور اصلی یادگیری کودکان عمل می‌کنند.
در این روش، والدین با استفاده از تمرینات و فعالیت‌های طراحی شده، به کودکان کمک می‌کنند تا مشکلات اجتماعی را شناسایی و حل کنند. این فرایند، امکان تقویت ارتباطات خانوادگی و افزایش اعتماد به نفس کودکان را فراهم می‌سازد.
آموزش حل مسئله خانواده محور به‌ویژه برای کودکان دارای نقص توجه و فزون کنشی تأثیرگذار است. این کودکان معمولاً در درک نشانه‌های اجتماعی و حل مسائل اجتماعی دچار مشکل هستند.
از طریق آموزش‌های فعال و تعاملات مثبت با والدین، آن‌ها می‌توانند این مهارت‌ها را به‌صورت مؤثر یاد بگیرند و در موقعیت‌های اجتماعی موفق‌تر عمل کنند.
اهمیت مهارت‌های اجتماعی در کودکان
مهارت‌های اجتماعی شامل توانایی‌هایی است که به افراد کمک می‌کند تا در تعاملات اجتماعی موفق عمل نمایند. این مهارت‌ها شامل توانایی برقراری ارتباط مؤثر، همکاری با دیگران و مدیریت تعارضات اجتماعی هستند. برای کودکان، این مهارت‌ها به‌ویژه در محیط‌های مدرسه و جمع‌های اجتماعی اهمیت زیادی دارد.
اگر کودکان نتوانند این مهارت‌ها را به درستی یاد بگیرند، ممکن است در ایجاد روابط مثبت با همسالان خود دچار چالش شوند و دچار احساس انزوا یا ناکامی اجتماعی گردند.
آموزش مهارت‌های اجتماعی نه تنها به تأسیس روابط سالم کمک می‌کند، بلکه به رشد عاطفی و روانی کودکان نیز کمک می‌کند.
در نقص توجه و فزون کنشی چه باید کرد؟
نقص توجه و فزون کنشی (ADHD) یکی از شایعترین اختلالات روانی در کودکان است که می‌تواند تأثیرات منفی بر مهارت‌های اجتماعی آن‌ها بگذارد. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است در تمرکز، تنظیم رفتار و یادگیری مهارت‌های اجتماعی با چالش‌هایی مواجه شوند.
یکی از رویکردهای مؤثر برای کمک به این کودکان، استفاده از تکنیک‌های آموزش خانواده محور است. این رویکرد به والدین یاد می‌دهد که چگونه با انواع رفتارهای اجتماعی کودکان خود برخورد کنند و آن‌ها را در فرآیند یادگیری مهارت‌های اجتماعی یاری دهند.
به‌علاوه، والدین می‌توانند با تشویق و حمایت از فرزندان خود، به آن‌ها در غلبه بر این چالش‌ها کمک کنند.
مداخلات موثر برای کودکان دارای اختلالات
مداخلات آموزشی مؤثر برای کودکان دارای اختلال نقص توجه و فزون کنشی باید به گونه‌ای طراحی شوند که نیازهای خاص این گروه از کودکان را در نظر بگیرند. این مداخلات شامل آموزش مهارت‌های اجتماعی، مدیریت رفتار و انگیزه‌دهی به یادگیری هستند.
این روش آموزشی به والدین و معلمان امکان می‌دهد به عنوان راهنمای متخصص در آموزش مهارت‌های اجتماعی و روش‌های جایگزین عمل کنند و کودکان را در حل مشکلات اجتماعی خود یاری کنند.
نقش والدین در آموزش مهارت‌های اجتماعی
تاثیر و نقش والدین در آموزش مهارت‌های اجتماعی
والدین به عنوان اولین و مهم‌ترین مربیان کودکان، نقش اساسی در آموزش مهارت‌های اجتماعی دارند. تعاملات روزمره و الگوهای رفتاری که والدین در حضور کودکان نشان می‌دهند، تأثیر زیادی بر یادگیری آن‌ها دارد.
والدین می‌توانند با تشویق کودکان به برقراری ارتباط مثبت با دیگران، به آن‌ها در یادگیری مهارت‌های اجتماعی یاری رسانند.
دیگر نقش‌های والدین شامل ایجاد محیطی حمایتی و مثبت برای یادگیری، تشویق به انجام بازی‌های گروهی و شرکت در فعالیت‌های اجتماعی است. این تعاملات به کودکان کمک می‌کند تا با دیگران بهتر ارتباط برقرار کنند و احساس اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند.
پروتکل آموزش حل مسئله شور(2000)
پروتکل آموزشی شور(2000) بر پایه تحقیقات علمی و تجربیات عملی در زمینه آموزش مهارت‌های اجتماعی کودکان ADHD است. این متد از طریق آموزش حل مسئله به والدین و کودکان، رویکردی خانواده محور را ارائه می‌دهد که شامل فعالیت‌های سرزنده و جذاب است.
تکنیک‌های مورد استفاده در این متد شامل بازی‌های یادگیری، فعالیت‌های تیمی و تمرینات حل مسئله‌ای با روش‌های جایگزین است که والدین و کودکان را ترغیب به مشارکت می‌کند. این فعالیت‌ها به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی خود را در محیطی امن و حامی پرورش دهند.
بررسی تأثیر آموزش حل مسئله بر کودکان
تحقیقات نشان داده‌اند که برای آموزش مهارت‌های اجتماعی کودکان ADHD، آموزش حل مسئله می‌تواند تأثیرات مثبتی بر بهبود مهارت‌های اجتماعی و عاطفی کودکان بگذارد. این رویکرد به کودکان کمک می‌کند تا در مواجهه با چالش‌ها و مشکلات اجتماعی، راه‌حل‌های شخصی‌سازی شده را بیابند.
علاوه بر این، این نوع آموزش به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های تفکر انتقادی و خلاقانه را توسعه دهند، که در زندگی روزمره آن‌ها نیز کاربرد دارد. این فرایند باعث افزایش ظرفیت کودکان در تعاملات اجتماعی و ایجاد روابط ماندگار می‌شود.
نتایج پژوهش‌های اخیر در زمینه مهارت‌های اجتماعی
پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که مداخلات آموزشی مانند متد دکتر میرنا شر نقش مؤثری در ارتقاء مهارت‌های اجتماعی کودکان دارای نقص توجه و فزون کنشی دارد.
مطالعات نشان می‌دهند که این کودکان با تمرینات منظم و حمایت‌های خانواده محور، می‌توانند در ارتقاء مهارت‌های اجتماعی خود پیشرفت‌های چشمگیری کسب نمایند.
علاوه بر این، این پژوهش‌ها به بررسی عوامل محیطی نیز می‌پردازند که می‌توانند تأثیر مستقیم بر یادگیری مهارت‌های اجتماعی بگذارد. فراهم کردن محیط‌های اجتماعی مثبت و متنوع، نقش کلیدی در موفقیت کودکان در یادگیری این مهارت‌ها ایفا می‌کند.
روش‌های نوین در پرورش کودک متفکر
در دنیای امروز، نیاز به پرورش کودک متفکر بیشتر از هر زمان دیگر احساس می‌شود. روش‌های نوین آموزشی، به ویژه روش‌های خانواده محور، به والدین این امکان را می‌دهند تا فرزندان را به‌گونه‌ای تربیت کنند که قادر شوند با روش‌های جایگزین به حل مسائل مختلف و تفکر مستقل برسند.
ایجاد برنامه‌های آموزشی که شامل بازی‌های فکری و فعالیت‌های تعاملی هستند، می‌تواند باعث پرورش تفکر خلاق و انتقادی در کودکان شود. این مهارت‌ها نه‌تنها در روند یادگیری مهارت‌های اجتماعی، بلکه در تمامی جنبه‌های زندگی آن‌ها کمک‌کننده هستند.
چالش‌ها و راهکارهای مداخله خانواده محور
در مداخلات خانواده محور، غالبا چالش‌هایی نیز وجود دارد. برخی از این چالش‌ها شامل عدم همکاری والدین، فقدان زمان کافی برای مشارکت و عدم آگاهی نسبت به روش‌های مؤثر آموزش حل مسئله است. با اصول فرزندپروری آشنا شوید و در زندگی خود به‌کار گیرید.
برای غلبه بر این چالش‌ها، برنامه‌های آموزشی می‌توانند به والدین راهکارهایی ارائه دهند تا بتوانند به‌راحتی در مداخلات شرکت کنند و فضای مثبت و حمایتی برای یادگیری کودک ایجاد کنند. ایجاد شبکه‌های حمایتی و اطلاعاتی برای والدین در راستای آموزش مهارت‌های اجتماعی کودکان ADHD نیز می‌تواند به ارتقاء این فرآیند کمک کند.
تاثیر محیط خانواده بر یادگیری مهارت‌ها
محیط خانواده نقشی مستقیم و غیرقابل انکار در یادگیری مهارت‌های اجتماعی دارد. کودکان به‌طور طبیعی از والدین و دیگر اعضای خانواده خود یاد می‌گیرند. اگر محیط خانواده شامل حمایت و تعلیمات صحیح قرار گیرد، کودکان به‌راحتی مهارت‌های اجتماعی را کسب خواهند کرد.
محیط‌های پر از محبت و مشارکت، کودکان را ترغیب به برقراری ارتباط مثبت با دیگران می‌کند و به آن‌ها این امکان را می‌دهد که در زندگی اجتماعی خود موفق‌تر عمل نمایند.
راهنمایی والدین در تربیت کودک با نقص توجه
والدینی که کودکانی با نقص توجه و فزون کنشی دارند، ممکن است با چالش‌ها و سوالات زیادی مواجه شوند. روش‌های مؤثر در تربیت این کودکان شامل ایجاد روتین‌های ثابت روزانه، مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی و ارتقاء مهارت‌های ارتباطی از طریق بازی‌های آموزنده است.
برای والدین، مهم است که به دقت به نیازهای کودک توجه کنند و از فنون مثبت تقویت رفتاری برای تشویق مهارت‌های اجتماعی استفاده نمایند. با ایجاد فضایی مثبت و حمایت‌گر، والدین می‌توانند به فرزندان خود در حل مشکلات اجتماعی و یادگیری مهارت‌های جدید یاری رسانند.
با سندروم اتللو آشنا شوید، مطالعه مطالب روانشناسی دریچه نگاه شما را به افراد عوض می‌کند.
جمع‌بندی
آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان ADHD دارای نقص توجه و فزون کنشی امری مهم و ضروری است. روش آموزش حل مسئله خانواده محور، با تأکید بر مشارکت والدین و کودکان، می‌تواند نقشی مؤثر در بهبود این مهارت‌ها ایفا کند.
با استفاده از پروتکل شور(2000) آموزش حل مسئله خانواده محور و پیروی از راهکارهای آموزشی موجود، خانواده‌ها می‌توانند به بهبود رفتارهای اجتماعی کودکان خود کمک کنند و آن‌ها را برای موفقیت در جامعه آماده سازند. نویسنده مشاور و رواندرمانگر دکتر شهبازی.
